dinsdag 12 september 2017

Is politiek links kapot? (deel 2)

(Oorspronkelijke tekst: september 2017. Redactioneel bijgewerkt mei 2018)
Aanleiding: column Tom-Jan Meeuws (NRC) van 18 mei 2018.


Waarom laten de linkse partijen het inhoudelijke, linkse geluid niet luid en duidelijk klinken?  En dan niet 'ieder voor zich', maar gezamenlijk. En niet op één of een paar issues, maar over de volle breedte. In de vorm van - bijvoorbeeld -  een alternatief coalitie-akkoord van 'Verenigd Links'.
Dat brengt een veel duidelijker links 'tegengeluid'. Een aansprekend alternatief voor het christelijk-liberale regeerakkoord.
Het kan ook de basis zijn voor een links schaduwkabinet, waarmee je de komende jaren zichtbaar aan de weg kunt timmeren (en warm kunt lopen, want je weet maar nooit…).


Een column van Rosanne Hertzberger vormde eerder al de  aanleiding tot een 'Kanttekeningen'-Blog
Later in september 2017 was dat een paginagroot artikel van Tom-Jan Meeus, politiek columnist van de NRC, in de weekendkrant.
Zijn stuk is een feest der herkenning, hoewel  'feest' in dit geval bepaald niet de meest gelukkige term is. Tom-Jan Meeus signaleert een paar, voor de linkerkant van het parlementair-politieke spectrum, heel vervelende dingen. Hem valt iets op, en hij is niet de enige:
"Intussen blijft opmerkelijk dat de oppositie al een half jaar de radiostilte van de onderhandelende partijen volgt. De meeste oppositieleiders verwachten blijkbaar te scoren met verzet tegen Rutte III, niet met eigen ideeën: onthullend in al zijn eenvoud, en eenvoudig onthullend."
Waarna hij stilstaat bij de - sorry Jesse-  egotripperij van Klaver, de politieke onmacht van Asscher, en de angstcultuur ('zelfontkenning' zegt Meeus) binnen de SP.
Zijn conclusie: "Zo ligt links nog steeds in de touwen." En minstens zo confronterend: "Wie wil dat politiek over inhoud gaat, moet blijkbaar bij rechts zijn." Waarna - in zijn analyse - 'nieuw rechts' óók nog eens de drager van verzet tegen doorschietend kapitalisme en vrije marktdenken aan het worden is.  Is er een urgentere 'wake up call' mogelijk???


Slapend links?


Maar helaas, een staaltje 'slapend links' heb ik, als betrokken, maar niet politiek-actief burger, een poosje terug ook zelf mogen meebeleven.
Dat zit zo: de informatie-armoede rond de formatie beschouwend, lanceert een ex-collega van me een even simpel als uitstekend idee: waarom benutten de linkse partijen de op slot zittende monden  van de bij de formatie betrokken politici niet om het eigen, linkse geluid luid en duidelijk te laten klinken?  En dan niet 'ieder voor zich', maar gezamenlijk. In de vorm van - bijvoorbeeld -  een alternatief coalitie-akkoord van 'Verenigd Links'.
Inhoudelijk is dat best haalbaar. Een kwestie van willen. En je slaat er een hoop vliegen in één klap mee. Zo kan het een startschot zijn voor méér linkse samenwerking in de toekomst. Het brengt een (hoop ik dan maar…) duidelijk links 'tegengeluid'. Een aansprekend alternatief voor het dood-onderhandeld vierkante centimeterakkoord dat we over een paar weken tegemoet kunnen zien.
Het kan ook de basis zijn voor een (waarom niet?) links schaduwkabinet, waarmee je de komende jaren zichtbaar aan de weg kunt timmeren (en warm kunt lopen, want je weet maar nooit…).
Het momentum is er: de informatiestop van onderhandelend rechts zou zomaar kunnen betekenen dat journalistiek Nederland méér dan geïnteresseerd de aandacht op links richt.  
Onder het motto 'niet geschoten altijd mis' mail ik - politiek betrokken leek - het idee op 29 juni (dus ruim 2 maanden geleden) richting de SP-fractie van de Tweede Kamer. Dat blijkt niet de meest gelukkige keus. De éénregelige reactie van een fractiemedewerker luidt: "Er is al maandenlang veel overleg tussen SP, GroenLinks en PvdA, dus dat komt helemaal goed!"
Ik doe op 7 juli nog een tweede poging. Zo diplomatiek mogelijk formulerend: "… de reactie komt op mij als ontvanger een beetje nietszeggend en wat afhoudend over. Of het idee, zoals gedaan door mijn ex-collega interessant is - of totaal niet -  wordt niet duidelijk. De teneur is vooral een beetje 'ga maar rustig slapen, wij regelen het wel"
Het 'antwoord' komt op 10 juli: "…het was zeker niet bedoeld als afhoudend. Er is al maandenlang overleg tussen deze partijen en wij zien dan ook graag een linkse samenwerking die leidt tot een links Kabinet. Dat we nu niet aan de bal zijn mag duidelijk zijn, maar er wordt hier dag in dag uit gewoon doorgewerkt voor onze idealen."
Ik heb het woord  'antwoord' bewust tussen aanhalingstekens gezet. Immers: het door ons geformuleerde, helemaal niet zo revolutionaire, voorstel beoogt juist om links aan de bal te krijgen. Wat nog iets heel anders is dan een links kabinet. Kennelijk dringt de essentie (en de nuance) dus niet door.

Wake up!


Tja, en dan komen in september die artikelen en columns over de 'stilte op links'. En dan denk ik, niet voor het eerst: wéér een kans gemist, fracties van SP, PvdA en Groen Links!
Dat missen van kansen kán nog steeds gekeerd worden.  Want ook als over, pakweg 2-3 weken het confessioneel-liberale regeerakkoord er eindelijk is, kan Verenigd Links de koppen bij elkaar steken, en met een krachtig alternatief 'regeerakkoord' al die artikelen en columns logenstraffen.  Waarschijnlijk niet eens tot ongenoegen van de schrijvers ervan.

Blijft de vraag: wie gaat erin slagen 'slapend links' wakker te kussen?  

maandag 4 september 2017

Is politiek links kapot?

Vanmiddag - eindelijk - toegekomen aan de column van Rosanne Hertzberger in NRC-Weekend van 19 augustus. Bij haar géén vraagteken, zoals boven deze blog, maar een overtuigd 'het politieke links is kapot'.

Rosanne Hertzberger is behalve columniste ook microbioloog en - uit overtuiging - lid van de VVD. 'Ondanks Halbe Zijlstra', zoals ze in haar column van 28 oktober 2016 uit de doeken doet. Zelf ben Ik geen VVD-lid. Ook uit overtuiging.

Je verwacht leedvermaak na zo'n titel, maar nee dus. Kern van het verhaal: politiek links is vooral bezig met 'identiteitspolitiek' en laat de grote maatschappelijke, en dan met name sociaaleconomische vraagstukken feitelijk over aan rechts.
Ze staaft haar beweringen met enkele waarnemingen die niet zouden misstaan in een - links - vakbondsblad.
·        "Hoogconjunctuur in Nederland, maar mensen in loondienst gaan er nauwelijks iets op vooruit. De lonen staan bijna stil. "
·        "Sterker nog, er is zo weinig zekerheid en zoveel flexwerk dat een hele generatie het lastig vindt om een hypotheek te krijgen. "
·        "Maar goed, die hypotheek maakt ook eigenlijk helemaal niets meer uit omdat op de huizenmarkt in de grotere steden bijna alleen nog mensen terecht kunnen die een hele grote zak cash op tafel kunnen leggen. "
·        "In de ouderenzorg zijn er ondertussen zo’n tienduizend vacatures die nauwelijks te vullen zijn omdat Nederlanders gek genoeg geen gestoorde werkdruk accepteren voor een hongerloontje."

De afkeuring ligt er duimendik bovenop. Bijna ontroerend is haar vraag: "Kan links niet gewoon zijn werk doen?"  Waarmee ze dan wél impliciet bevestigt dat 'rechts' het kennelijk niet tot zijn taak rekent misstanden als hierboven genoemd aan te pakken.

Hoogopgeleid links…of rechts ?


Al lezend groeit het gevoel dat het verhaal van Rosanne Hertzberger ongerijmdheden, of beter: onjuistheden  bevat.
Allereerst lijkt ze 'politiek links' zo'n beetje gelijk te stellen aan - vergeef me dat ik kort door de bocht ga - de  Amsterdamse Grachtengordel. Door Hertzberger omschreven als 'grootstedelijk hoogopgeleid intellectueel Nederland.  En die zouden dan min of meer de 'dragers' van de eenzijdige focus op 'identiteitspolitiek' zijn.
Maar zijn ze daar in de grachtengordel wel zo links? Als ik de verkiezingsuitslag van Amsterdam Centrum (Tweede Kamer 2017) bekijk, zie je dat GroenLinks (25%) en het liberale D'66 (22,9%) aan elkaar gewaagd zijn, met als goede derde - 16,7% - jawel - de VVD van Rosanne Hertzberger.  Landelijk gezien is het stemgedrag van 'hoogopgeleid intellectueel Nederland' nog veel liberaler: VVD is de grootste, gevolgd door D'66. Samen goed voor 40%. Hoezo links?

Er is meer: veel van haar 'identiteitspolitieke voorbeelden' komen helemaal niet van links, maar - bijvoorbeeld van de NS-directie ('dames en heren'). Of van Sybrand Buma (het volkslied) . Of van Gert-Jan Segers (het embryo-onderzoek). En dan zwijgen we maar over het 'voltooid leven' van Pia Dijkstra en Alexander Pechtold. Links? Welnee:  gehyped door conservatief-christelijk en liberaal.


Toch heeft Hertzberger tot op zekere hoogte een punt met de 'stilte van links' . Niet dat 'politiek links' vooral bezig is met identiteitspolitiek.  Welnee, activiteiten genoeg op het vlak van werk, inkomens en arbeidsmarkt. Die komen echt niet alleen van Lodewijk Asscher en Hugo Borst.
Maar parlementair politiek links, en dan bedoel ik in de eerste plaats PvdA, SP en ook GroenLinks, lijkt zich, uitzonderingen daargelaten, dusdanig van de publicitaire kaart te laten vegen, dat een 'links sociaaleconomisch tegengeluid' maar niet echt van de grond wil komen. De 'economisme'-kritiek van Jesse Klaver is alweer bijna vergeten. De ijver van Lodewijk Asscher voor de leraren in het basisonderwijs begint op een leeglopende luchtballon te lijken. De SP lijkt verstrikt in 'oude vormen en gedachten' en intern gedoe.
Daar verandering in brengen is géén kwestie van 'vaker je mond opendoen'. En ook niet van meer focus op sociaaleconomische thema's. Het gaat niet om kwantiteit, maar om kwaliteit.

Inhoudelijk
is wat we bij parlementair links zien de oogst  van 30 jaar lang 'meebuigen'. Meebuigen - de PvdA voorop - met de deregulerende, op marktwerking, individueel 'succes' en korte termijn rendement gerichte neoliberale poolwind.
Het 'afschudden van de ideologische veren', waar Wim Kok ooit zo trots op was, heeft niet alleen van de PvdA een technocratische 'kale kip' gemaakt. Groen Links - dank je wel Femke Halsema - zoekt al enkele jaren de vriendschap van de liberaal Alexander Pechtold.  Ook de SP lijkt niet in staat of bereid te komen tot een aansprekend, goed gefundeerd, hoor- en zichtbaar alternatief.  En blijft dus hangen in machteloos gemopper.  Een verademing is dan de sociaaleconomische visie van de Partij voor de Dieren.  Met dank ongetwijfeld aan lijstduwer Ewald Engelen.
Alleen…ook de heldere visie die Marianne Thieme in het slotdebat voor de verkiezingen schetste op de ondemocratische en vooral op multinationals gerichte EU, wordt nauwelijks meer gehoord.
Behalve inhoudelijke leegte maakt ook de eenzijdige gerichtheid op verkiezingen, (kamer)zetels en het Binnenhof, in al zijn ijdele benepenheid, parlementair links machteloos. Jazeker, ik was onthutst na het lezen van de memoires van Femke Halsema.
Waar is de tijd dat linkse partijen niet alleen hun deuntje meebliezen in het parlement maar vooral  zichtbaar aanwezig én actief waren in buurten en bedrijven?

Een kans voor de Vakbeweging?


Drie van de vier onderwerpen die ik uit de column van Hertzberger citeer, zijn vakbewegingsthema's. Sterker, ze raken aan de kern van hedendaags vakbondsbeleid: koopkracht, de race naar beneden en 'echte banen'.
Als vakbewegingsmens zie ik dus een gouden kans voor de FNV om zich te 'herpakken' van de eigen race naar beneden, en de weg terug omhoog te vinden.
Natuurlijk, dan moeten wij FNVers eerst wel een paar dingen in eigen huis rechtzetten.
Zoals: zélf eens goed nagaan of ook wij nog steeds bezig zijn met het soort 'meebuigen met de neoliberale wind' dat de PvdA aan de rand van (of in?) de afgrond heeft gebracht.
En ons afvragen of de huidige beleidsuitgangspunten - echte banen, stop de race naar beneden - méér zijn dan nogal vage kreten. Zijn ze gebaseerd op een grondige analyse van, en een  samenhangende visie op economie, maatschappij,  op machts- en krachtsverhoudingen?
Gaan ze samen met een resolute herijking van de balans tussen polderen en vakbondswerk aan de basis (en dan met name in bedrijven en instellingen!)?
En zien we genoeg in dat - om de kans te benutten - we af moeten rekenen met de bureaucratische, alleen vergadertijgers aansprekende, centralistische manier van werken?
'Van Bond naar Beweging', doen we dat…of is het de zoveelste marketingkreet?

Uitstelbaar: nee! Makkelijk? Allesbehalve.  Broodnodig? Ja!

Even terug naar de titel van deze blog: is politiek links kapot? Nee, dat (nog) niet. Maar de column van Hertzberger is wel een niet mist te verstane 'wake up call'.  Want als het zo doorgaat…